Badania okolic Sulęcina

       Od 11 maja 2011r. przez okres roku, członkowie naszego stowarzyszenia pod nadzorem WKZ w Gorzowie Wlkp., prowadzili badania na terenie powiatu Sulęcińskiego. Przez rok czasu odbyliśmy wiele wypadów w teren i odnaleźliśmy setki przedmiotów, które przekazaliśmy do Muzeum działającym przy domu Joannitów w Sulęcinie.

        Poniższe opracowania przedstawia zakres prowadzonych prac powierzchniowego badania terenów przyległych do Sulęcina – w większości gruntów rolnych lub nieużytków i łąk, jak również użyte środki oraz ujawnione znaleziska wraz z hipotezą dotyczącą miejsca zalegania. Efektem przeprowadzonych czynności było ujawnienie znacznej ilości monet zarówno srebrnych, miedzianych i  innych stopów, guzików urzędniczych i cywilnych, kul ołowianych różnego kalibru broni oraz elementów stroju danego okresu.  Odnalezione zabytki pochodzą z okresu od XIV do początku XX wieku. W trakcie prowadzenia badań nie ujawniono skarbu ukrytego a odnalezione przedmioty uznać należy za znaleziska pojedyncze.



Odnalezione przedmioty są w różnym stanie zachowania, zależnym od materiału z którego zostały wykonane oraz od czasu pozostawania w glebie, niejednokrotnie pod działaniem środków chemicznych wykorzystywanych w rolnictwie. Największą grupę przedmiotów stanowią monety. Odnaleziono również znaczną ilość guzików, klamer, kul i plomb ołowianych. Najmniejszą grupę stanowią elementy biżuterii i inne przedmioty użytku codziennego.


Monety

                Ujawnione monety stanowią najliczniejsza grupę skarbów. Ogólnie w trakcie prac odnaleziono 191 monet z okresu XIII – XX wieku (tabela 1-9). Wszystkie zalegały w wierzchniej warstwie gruntów, na głębokości od 20 cm. Zaznaczyć należy, iż wykorzystany do badań sprzęt w postaci detektorów metali nie był w stanie na głębszą penetrację podłoża, co jednak wydaje się nie mieć większego znaczenia, gdyż większość przedmiotów użytku codziennego, które można odnaleźć na polach i łąkach zalega na głębokości do około 30 cm i może się zmienić w zależności od specyfiki prac rolnych w przypadku gruntów uprawnych.
            W czasie badań nie ujawniono depozytów monet. Odnajdywano pojedyncze sztuki, których pochodzenie wiązało się zagubieniem w epoce, głównie przez ludzi wykonujących prace na polach. Powyższa hipoteza znajduje uzasadnienie w nominałach wydobytych monet, które miały znikomą wartość nabywczą. Zaznaczyć również należy, iż bez względu na zamożność ówczesnych obywateli zajmujących tereny Sulęcina i okolic, wartościowe monety pieczołowicie przechowywano w miejscach zamieszkania i nie występowała konieczność ich zabierania do prac rolnych.  

            Na terenach objętych badaniem stwierdzono miejsca, w których monety ukazywały się w większych skupiskach. Były to obszary ulokowane w pobliżu dróg dojazdowych . Analiza tego zjawiska wskazuje, iż część monet najprawdopodobniej trafiła wraz z nieczystościami wywożonymi jako nawóz. Hipotez w tym zakresie może być wiele i każda prawdopodobna, jednakże w skupiskach tych pojawiały się w głównej mierze monety Fryderyka II Wielkiego (1/24 EINEN THALER i 1/24 EINEN THALER), co może wskazywać, iż w związku z wycofaniem ich z obiegu ludność po prostu je wyrzucała z uwagi na niską wartość (srebro próby 250 dla 1/48). Ponadto, są one chyba najpopularniejszymi znaleziskami na ziemiach należących do Prus, z uwagi na ich nakład, który dla 1/48 EINEN THALAR rocznika 1778 z mennicy w Berlinie (oznaczenie „A”) wynosił aż 65,432,630 szt.!
            Najstarszymi znalezionymi monetami są  denary brandenburskie pochodzące z XIV wieku i są to:

 
  1. Denar Brandenburski bity do 1323 za czasów Ludwika IV Bawarskiego


  1.  Denar Ottona  V Leniwego bity do 1369 roku mennica Spandau

  1. Denar Ottona  V Leniwego bity do 1373


    1. Połowa denara - niezidentyfikowana



         W trakcie poszukiwań odnaleziono również cztery osiemnastowieczne monety polskie: 1 grosz i 3 szelągi Augusta III Sasa oraz kilkanađcie siedemnastowiecznych szelągów Jana Kazimierza tzw. Boratynek.Pozostałe monety to głównie niskie nominały będące w obiegu w  XIX i XX wieku, do najliczniejszej grupy należą pfenningi z różnych okresów, których odnaleziono około 90 szt. 


TABELA Nr 1 Monety – 1/24 EINEN THALER


TABELA Nr 2 Monety – 1/48 EINEN THALER



TABELA Nr 3 Monety – SILBER GROSCHEN



TABELA Nr 4 Monety Brandenburskie



TABELA Nr 5 SZELĄGI J.KAZIMIERZA



TABELA Nr 6 Monety – 1 i  PFENNING



TABELA Nr 7 Monety – 3 PFENNING, SAS



TABELA Nr 8 Monety – 1 i 2 PFENNING



TABELA Nr 9 Monety – MARKI NIEMIECKIE






Guziki


Na terenach gdzie prowadzono badania odnaleziono 71 guzików zarówno cywilnych jak i wojskowych. Zdecydowana większość to pruskie guziki urzędnicze, jak również wojskowe. Odnaleziono dwa guziki napoleońskie :
  1. 3 Pułku artylerii


  1. 36 Pułk piechoty liniowej


         Ich występowanie jednoznacznie świadczy, iż w Sulęcinie przebywały wojska Napoleona. W ich otoczeniu ujawniono również kule ołowiane oraz różnego rodzaju klamry od butów, pasków i ubiorów. Sposób prowadzonych badań nie dał możliwości określenia, czy wojska francuskie stacjonowały w okolicy miasta przez dłuższy czas, czy tylko pojawiły się w trakcie przemarszu. Zaznaczyć należy, iż oba guziki odnaleziono niedaleko drogi brukowanej zwanej traktem napoleońskim, którym prawdopodobnie przemieszczały się wojska.


TABELA Nr 10 Guziki wojskowe i urzędnicze




TABELA Nr 11 Guziki 




TABELA Nr 12 Guziki


Kule

                Występowanie kul muszkietowych na terenie objętym badaniem wskazuje, iż największe skupisko zdarzeń o charakterze militarnym miało miejsce od zachodniej strony miasta, gdyż w tym rejonie odnaleziono większość zabytków tego rodzaju. Kule posiadają różny kaliber zawierający się od około 8 mm do około 21 mm. Zasięg broni czarno prochowej wynosił około 450 metrów, co może oznaczać, iż mogły być one wystrzelone z ówczesnych murów obronnych, których fragmenty znajdują się właśnie w takiej odległości od miejsca prowadzenia badań.

Ciekawostką jest kula muszkietowa nosząca ślady po gwincie. Najprawdopodobniej można ją datować na przełom XVIII i XIX wieku, kiedy to zaczęto wprowadzać koncepcję broni gwintowanej. Kula taka, używana w broni gładko lufowej była wpychana na siłę do lufy broni gwintowanej, co pozostawiło na niej ośmiograniaste odkształcenie.


W tym samym rejonie odnaleziono również żelazną kulę armatnią, której pochodzenie można przypisać jak w powyższym przypadku, wystrzeleniu z murów obronnych.





TABELA Nr 13 Kule ołowiane




TABELA Nr 14 Toporek, pociski, haki, kula armatnia



Elementy stroju i użytku codziennego


Kolejną sporą grupę odnalezionych przedmiotów stanowią różnego rodzaju klamry butów, pasków  oraz ozdoby. Sposób i wykonania wskazuje, iż pochodzą z przełomu XVIII i XIX wieku, jednakże w niektórych przypadkach można ostrożnie przyjąć wcześniejsze pochodzenie przypadające na przełom XV i XVI wieku, jak np. niektóre klamry:
1.      Klamra


 
2.      Klamra




W trakcie poszukiwań odnaleziono kilka ozdób i biżuterii takich jak kolczyki, medaliki oraz obrączki miedziane, zagubione przez właścicieli w trakcie prac rolnych na polu. Materiał oraz sposób wykonania (np. przerobienie nakrętki od śruby) daje podstawę do postawienia hipotezy, iż należały one do ubogich wieśniaków. 
 
TABELA Nr 15 Klamry i zapinki

 
TABELA Nr 16 Klamry i zapinki



TABELA Nr 17 Klamry i zapinki


TABELA Nr 18 Obrączki, pierścionki, kolczyki, medaliki  i inne ozdoby



TABELA Nr 19 Klamry, nabijki i inne ozdoby



Plomby ołowiane


                Koleją liczną grupą znalezisk stanowią plomby ołowiane. Głównie są to towarowe plomby Brandenburgii. Ich pojawienie się na polach w większości przypadków było związane z obiegiem towarów, zarówno eksportowanych ze Sulęcina, jak i w większości przypadków, pochodzących z importu (zboża, tekstylia, chemia). Plomby są bardzo interesującym zjawiskiem, gdyż na ich podstawie można określić docelowe miejsca z których sprowadzano różnego rodzaju wyroby oraz określić ówczesne szlaki handlowe. Jednak skala tego zjawiska jest tak rozległa, że wymaga podjęcia osobnych badań w tym zakresie, które pozwolą wyciągnąć stosowne wnioski.


TABELA Nr 20 Plomby ołowiane



TABELA Nr 21 Plomby ołowiane, zamknięcia butelek

Inne przedmioty


                Podczas badań odnaleziono również elementy różnego rodzaju przedmiotów jak np. zabawek (żołnierzyki ołowiane), części wizytówek, kapsli od butelek, w tym sygnowanych przedwojenną nazwą Sulęcina – ZIELENZIG, części świeczników, kociołków i innych, których przeznaczenie ciężko jest dokładnie sprecyzować.
 
TABELA Nr 22 Zabawki ołowiane i inne przedmioty

 


TABELA Nr 23 Wizytówki, kluczyki do zegarków i inne przedmioty



TABELA Nr 24 Klamry od pasków i inne przedmioty



PODSUMOWANIE



           W trakcie prowadzonych badań w sumie odnaleziono 521 przedmiotów, w tym 191 monet. Zabytki odnajdowano głównie na terenach położonych najbliżej Sulęcina, głównie w części zachodniej, co najprawdopodobniej związane jest z najmniejszą urbanizacją tej części terenów. Badania prowadzone w części północno zachodniej miasta nie ujawniły aż takiej ilości przedmiotów, gdyż w latach ubiegłych były one znacznie oddalone od centrum. 

Odnalezione kule muszkietowe, klamry butów oraz guziki dają podstawę do założenia hipotezy, iż od zachodniej strony miasta mogło dochodzić do konfliktów zbrojnych.  Czy jednak miały one faktycznie miejsce? Jaka była ich skala? Trudno jest określić na podstawie tak ograniczonych badań, a potwierdzenie tej wersji wymagałoby podjęcia kolejnych badań ukierunkowanych tylko i wyłącznie na realizację przedsięwzięć w rozpatrywanym zakresie.
Ciekawym znaleziskiem są plomby ołowiane, których dogłębne zbadanie może pozwolić na dokładne rozpoznanie ówczesnych szlaków handlowych, importowanych
i eksportowanych towarów, a tym samym określenie stopnia industrializacji Sulęcina.
Prowadzone badania jednoznacznie wykazują, iż jednym z ciekawszych pod kątem historycznym rejonów Sulęcina, jest część zachodnia. Nie można jednak stwierdzić, czy na powyższe ma wpływ jedynie inny kierunek urbanizacji miasta, czy też biegnący z tego kierunku tzw. Trakt Napoleoński, który równocześnie stanowił szlak handlowy.
Podczas prowadzonych przedmiotów nie ujawniono skarbów ukrytych – tzw. depozytów. Wszystkie przedmioty należy uznać za zagubione lub porzucone przez ówczesnych właścicieli. Jak wspomniano, ich lokalizacja w większości skupia się w części zachodniej miasta,  jednakże odnaleziono kilka pojedynczych zabytków (monety, guziki, klamry) na działkach ulokowanych w  kierunku północno-wschodnim od centrum.
Prowadzone badania zbiorników wodnych przy wykorzystaniu magnesu neodymowego nie przyniosły żadnych rezultatów. W trakcie realizacji czynności nie natrafiono na szczątki ludzkie. Z przeprowadzonych badań sporządzono dokumentację fotograficzną, którą wraz ze sprawozdaniem przekazano do WKZ Gorzów Wlkp. Odnalezione zabytki można oglądać w Domu Joannitów w Sulęcinie.  

                                                                                                    Sławomir Bieniek

                                                                                      SSPH „DENAR” 

6 komentarzy:

  1. Tak trzymaj Panie Sławku.

    OdpowiedzUsuń
  2. Czy Stowarzyszenie potrzebuje ochotników, którzy będą mogli brać udział w pracach odkrywczych ?

    OdpowiedzUsuń
  3. Na chwilę obecną SSPH nie prowadzi żadnych badań, włączenie ochotników do prac jest uzależnione również od WKZ. W przypadku wystąpienia takiej potrzeby na pewno pojawi się informacja na blogu.
    Pozdrawiam.

    OdpowiedzUsuń
  4. Dziękuję za odpowiedź. Z uwagą będę śledzić Pański blog. Kawał dobrej rzetelnej roboty, gratuluję pomysłu i determinacji.

    OdpowiedzUsuń
  5. 32 yrs old Help Desk Operator Alic Burnett, hailing from Cottam enjoys watching movies like Tattooed Life (Irezumi ichidai) and Basketball. Took a trip to Teide National Park and drives a 600SEC. dlaczego nie sprobowac tego

    OdpowiedzUsuń