Od 11 maja 2011r. przez okres roku, członkowie naszego stowarzyszenia pod nadzorem WKZ w Gorzowie Wlkp., prowadzili badania na terenie powiatu Sulęcińskiego. Przez rok czasu odbyliśmy wiele wypadów w teren i odnaleźliśmy setki przedmiotów, które przekazaliśmy do Muzeum działającym przy domu Joannitów w Sulęcinie.
Poniższe opracowania przedstawia zakres prowadzonych prac powierzchniowego badania terenów
przyległych do Sulęcina – w większości gruntów rolnych lub nieużytków i łąk, jak również użyte środki
oraz ujawnione znaleziska wraz z hipotezą dotyczącą miejsca zalegania. Efektem
przeprowadzonych czynności było ujawnienie znacznej ilości monet zarówno
srebrnych, miedzianych i innych stopów,
guzików urzędniczych i cywilnych, kul ołowianych różnego kalibru broni oraz
elementów stroju danego okresu. Odnalezione
zabytki pochodzą z okresu od XIV do początku XX wieku. W trakcie prowadzenia
badań nie ujawniono skarbu ukrytego a odnalezione przedmioty uznać należy za
znaleziska pojedyncze.
Na
terenach objętych badaniem stwierdzono miejsca, w których monety ukazywały się
w większych skupiskach. Były to obszary ulokowane w pobliżu dróg dojazdowych . Analiza tego zjawiska
wskazuje, iż część monet najprawdopodobniej trafiła wraz z nieczystościami wywożonymi jako nawóz. Hipotez w tym zakresie może być wiele
i każda prawdopodobna, jednakże w skupiskach tych pojawiały się w głównej
mierze monety Fryderyka II Wielkiego (1/24 EINEN THALER i 1/24 EINEN THALER),
co może wskazywać, iż w związku z wycofaniem ich z obiegu ludność po prostu je
wyrzucała z uwagi na niską wartość (srebro próby 250 dla 1/48). Ponadto, są one
chyba najpopularniejszymi znaleziskami na ziemiach należących do Prus, z uwagi
na ich nakład, który dla 1/48 EINEN THALAR rocznika 1778 z mennicy w Berlinie
(oznaczenie „A”) wynosił aż 65,432,630 szt.!
W trakcie prowadzonych badań w sumie odnaleziono 521
przedmiotów, w tym 191 monet. Zabytki odnajdowano głównie na terenach
położonych najbliżej Sulęcina, głównie w części zachodniej, co
najprawdopodobniej związane jest z najmniejszą urbanizacją tej części terenów.
Badania prowadzone w części północno zachodniej miasta nie ujawniły aż takiej
ilości przedmiotów, gdyż w latach ubiegłych były one znacznie oddalone od centrum.
SSPH „DENAR”
Odnalezione
przedmioty są w różnym stanie zachowania, zależnym od materiału z którego zostały wykonane oraz od czasu pozostawania w glebie, niejednokrotnie
pod działaniem środków chemicznych wykorzystywanych w rolnictwie. Największą
grupę przedmiotów stanowią monety. Odnaleziono również znaczną ilość guzików,
klamer, kul i plomb ołowianych. Najmniejszą grupę stanowią elementy biżuterii i inne
przedmioty użytku codziennego.
Monety
Ujawnione
monety stanowią najliczniejsza grupę skarbów. Ogólnie w trakcie prac
odnaleziono 191 monet z okresu XIII – XX wieku (tabela 1-9). Wszystkie zalegały
w wierzchniej warstwie gruntów, na głębokości od 20 cm. Zaznaczyć należy, iż
wykorzystany do badań sprzęt w postaci detektorów metali nie był w stanie na
głębszą penetrację podłoża, co jednak wydaje się nie mieć większego znaczenia,
gdyż większość przedmiotów użytku codziennego, które można odnaleźć na polach i
łąkach zalega na głębokości do około 30 cm i może się zmienić w zależności od specyfiki prac rolnych w przypadku gruntów
uprawnych.
W czasie badań nie ujawniono depozytów monet. Odnajdywano
pojedyncze sztuki, których pochodzenie wiązało się zagubieniem w epoce, głównie
przez ludzi wykonujących prace na polach. Powyższa hipoteza znajduje
uzasadnienie w nominałach wydobytych monet, które miały znikomą wartość
nabywczą. Zaznaczyć również należy, iż bez względu na zamożność ówczesnych
obywateli zajmujących tereny Sulęcina i okolic, wartościowe monety
pieczołowicie przechowywano w miejscach zamieszkania i nie występowała konieczność
ich zabierania do prac rolnych.
Najstarszymi znalezionymi monetami są denary brandenburskie pochodzące z XIV wieku
i są to:
- Denar
Brandenburski bity do 1323 za czasów Ludwika IV Bawarskiego
- Denar Ottona V Leniwego bity do 1369 roku mennica Spandau
- Denar
Ottona V Leniwego bity do 1373
- Połowa
denara - niezidentyfikowana
W trakcie poszukiwań odnaleziono również cztery osiemnastowieczne monety polskie: 1 grosz i 3 szelągi Augusta III Sasa oraz kilkanađcie siedemnastowiecznych szelągów Jana Kazimierza tzw. Boratynek.Pozostałe monety to głównie niskie nominały będące w obiegu w XIX i XX wieku, do najliczniejszej grupy należą pfenningi z różnych okresów, których odnaleziono około 90 szt.
TABELA
Nr 1 Monety – 1/24 EINEN THALER
TABELA
Nr 2 Monety – 1/48 EINEN THALER
TABELA Nr 3 Monety – SILBER GROSCHEN
TABELA Nr 4 Monety Brandenburskie
TABELA Nr 5 SZELĄGI J.KAZIMIERZA
TABELA Nr 6 Monety – 1 i PFENNING
TABELA Nr 7 Monety – 3 PFENNING, SAS
TABELA Nr 8 Monety – 1 i 2 PFENNING
TABELA Nr 9 Monety – MARKI NIEMIECKIE
Guziki
Na
terenach gdzie prowadzono badania odnaleziono 71 guzików zarówno cywilnych jak i wojskowych. Zdecydowana większość to pruskie guziki urzędnicze, jak również
wojskowe. Odnaleziono dwa guziki napoleońskie :
- 3 Pułku artylerii
- 36 Pułk piechoty liniowej
Ich występowanie
jednoznacznie świadczy, iż w Sulęcinie przebywały wojska Napoleona. W ich otoczeniu ujawniono również kule ołowiane oraz różnego rodzaju klamry od
butów, pasków i ubiorów. Sposób prowadzonych badań nie dał możliwości
określenia, czy wojska francuskie stacjonowały w okolicy miasta przez dłuższy
czas, czy tylko pojawiły się w trakcie przemarszu. Zaznaczyć należy, iż oba guziki
odnaleziono niedaleko
drogi brukowanej zwanej traktem napoleońskim, którym prawdopodobnie
przemieszczały się wojska.
TABELA Nr 10 Guziki wojskowe i
urzędnicze
TABELA Nr 11 Guziki
TABELA Nr 12 Guziki
Kule
Występowanie
kul muszkietowych na terenie objętym badaniem wskazuje, iż największe skupisko
zdarzeń o charakterze militarnym miało miejsce od zachodniej strony miasta,
gdyż w tym rejonie odnaleziono większość zabytków tego rodzaju. Kule posiadają
różny kaliber zawierający się od około 8 mm do około 21 mm. Zasięg broni czarno
prochowej wynosił około 450 metrów, co może oznaczać, iż mogły być one
wystrzelone z ówczesnych murów obronnych, których fragmenty znajdują się
właśnie w takiej odległości od miejsca prowadzenia badań.
Ciekawostką
jest kula muszkietowa nosząca ślady po gwincie. Najprawdopodobniej można ją
datować na przełom XVIII i XIX wieku, kiedy to zaczęto wprowadzać koncepcję
broni gwintowanej. Kula taka, używana w broni gładko lufowej była wpychana na
siłę do lufy broni gwintowanej, co pozostawiło na niej ośmiograniaste
odkształcenie.
W
tym samym rejonie odnaleziono również żelazną kulę armatnią, której pochodzenie
można przypisać jak w powyższym przypadku, wystrzeleniu z murów obronnych.
TABELA Nr 13 Kule ołowiane
TABELA Nr 14 Toporek, pociski, haki,
kula armatnia
Elementy stroju i użytku codziennego
Kolejną
sporą grupę odnalezionych przedmiotów stanowią różnego rodzaju klamry butów,
pasków oraz ozdoby. Sposób i wykonania
wskazuje, iż pochodzą z przełomu XVIII i XIX wieku, jednakże w niektórych przypadkach można ostrożnie przyjąć
wcześniejsze pochodzenie przypadające na przełom XV i XVI wieku, jak np.
niektóre klamry:
1. Klamra
2. Klamra
W
trakcie poszukiwań odnaleziono kilka ozdób i biżuterii takich jak kolczyki,
medaliki oraz obrączki miedziane, zagubione przez właścicieli w trakcie prac
rolnych na polu. Materiał oraz sposób wykonania (np. przerobienie nakrętki od
śruby) daje podstawę do postawienia hipotezy, iż należały one do ubogich
wieśniaków.
TABELA Nr 15 Klamry i zapinki
TABELA Nr 16 Klamry i zapinki
TABELA Nr 17 Klamry i zapinki
TABELA Nr 18 Obrączki, pierścionki,
kolczyki, medaliki i inne ozdoby
TABELA Nr 19 Klamry, nabijki i inne
ozdoby
Plomby ołowiane
Koleją
liczną grupą znalezisk stanowią plomby ołowiane. Głównie są to towarowe plomby
Brandenburgii. Ich pojawienie się na polach w większości przypadków było
związane z obiegiem towarów, zarówno eksportowanych ze Sulęcina, jak i w
większości przypadków, pochodzących z importu (zboża, tekstylia, chemia).
Plomby są bardzo interesującym zjawiskiem, gdyż na ich podstawie można określić
docelowe miejsca z których sprowadzano różnego rodzaju wyroby oraz określić
ówczesne szlaki handlowe. Jednak skala tego zjawiska jest tak rozległa, że
wymaga podjęcia osobnych badań w tym zakresie, które pozwolą wyciągnąć stosowne
wnioski.
TABELA Nr 20 Plomby ołowiane
TABELA Nr 21 Plomby ołowiane, zamknięcia
butelek
Inne przedmioty
Podczas
badań odnaleziono również elementy różnego rodzaju przedmiotów jak np. zabawek
(żołnierzyki ołowiane), części wizytówek, kapsli od butelek, w tym sygnowanych
przedwojenną nazwą Sulęcina – ZIELENZIG, części świeczników, kociołków i
innych, których przeznaczenie ciężko jest dokładnie sprecyzować.
TABELA Nr 22 Zabawki ołowiane i inne
przedmioty
TABELA Nr 23 Wizytówki, kluczyki do zegarków
i inne przedmioty
TABELA Nr 24 Klamry od pasków i inne
przedmioty
PODSUMOWANIE
Odnalezione
kule muszkietowe, klamry butów oraz guziki dają podstawę do założenia hipotezy,
iż od zachodniej strony miasta mogło dochodzić do konfliktów zbrojnych. Czy jednak miały one faktycznie miejsce? Jaka
była ich skala? Trudno jest określić na podstawie tak ograniczonych badań, a
potwierdzenie tej wersji wymagałoby podjęcia kolejnych badań ukierunkowanych
tylko i wyłącznie na realizację przedsięwzięć w rozpatrywanym zakresie.
Ciekawym
znaleziskiem są plomby ołowiane, których dogłębne zbadanie może pozwolić na
dokładne rozpoznanie ówczesnych szlaków handlowych, importowanych
i eksportowanych towarów, a tym samym określenie stopnia industrializacji Sulęcina.
i eksportowanych towarów, a tym samym określenie stopnia industrializacji Sulęcina.
Prowadzone
badania jednoznacznie wykazują, iż jednym z ciekawszych pod kątem historycznym
rejonów Sulęcina, jest część zachodnia. Nie można jednak stwierdzić, czy na
powyższe ma wpływ jedynie inny kierunek urbanizacji miasta, czy też biegnący z
tego kierunku tzw. Trakt Napoleoński, który równocześnie stanowił szlak
handlowy.
Podczas
prowadzonych przedmiotów nie ujawniono skarbów ukrytych – tzw. depozytów.
Wszystkie przedmioty należy uznać za zagubione lub porzucone przez ówczesnych
właścicieli. Jak wspomniano, ich lokalizacja w większości skupia się w części
zachodniej miasta, jednakże odnaleziono
kilka pojedynczych zabytków (monety, guziki, klamry) na działkach ulokowanych
w kierunku północno-wschodnim od centrum.
Prowadzone
badania zbiorników wodnych przy wykorzystaniu magnesu neodymowego nie
przyniosły żadnych rezultatów. W trakcie realizacji czynności nie natrafiono na
szczątki ludzkie. Z przeprowadzonych badań sporządzono dokumentację fotograficzną, którą wraz ze sprawozdaniem przekazano do WKZ Gorzów Wlkp. Odnalezione zabytki można oglądać w Domu Joannitów w Sulęcinie.
Sławomir Bieniek
Tak trzymaj Panie Sławku.
OdpowiedzUsuńCzy Stowarzyszenie potrzebuje ochotników, którzy będą mogli brać udział w pracach odkrywczych ?
OdpowiedzUsuńNa chwilę obecną SSPH nie prowadzi żadnych badań, włączenie ochotników do prac jest uzależnione również od WKZ. W przypadku wystąpienia takiej potrzeby na pewno pojawi się informacja na blogu.
OdpowiedzUsuńPozdrawiam.
Dziękuję za odpowiedź. Z uwagą będę śledzić Pański blog. Kawał dobrej rzetelnej roboty, gratuluję pomysłu i determinacji.
OdpowiedzUsuńDziękuję, miło słyszeć.
OdpowiedzUsuń32 yrs old Help Desk Operator Alic Burnett, hailing from Cottam enjoys watching movies like Tattooed Life (Irezumi ichidai) and Basketball. Took a trip to Teide National Park and drives a 600SEC. dlaczego nie sprobowac tego
OdpowiedzUsuń